Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (ΕΑΕ) είναι «το σύνολο των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών στους μαθητές με αναπηρία και διαπιστωμένες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες» (Νόμος 3699/2008).

Στην ενότητα αυτή θα παρουσιαστεί η ιστορία της Ειδικής Αγωγής, ο νόμος της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές  ανάγκες (Νόμος 3699/2008) και η έννοια της αναπηρίας.

Επίσης, θα παρουσιαστούν βασικές αρχές, μέθοδοι και εφαρμογές της.

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι επιμορφούμενοι θα έχουν γνωρίσει και κατανοήσει το σύγχρονο επιστημονικό κλάδο της ειδικής αγωγής,  βασικές έννοιες της ειδικής αγωγής και θεμελιώδεις νομοθεσίες για την ενιαία εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία.

Οι μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν δυσκολίες σύμφωνα με τις οποίες ένα άτομο δυσκολεύεται να μάθει με τον καθιερωμένο – συμβατικό  τρόπο, αλλά, αντίθετα, μαθαίνει με έναν διαφορετικό τρόπο και συχνά αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις και δυσκολίες, που παραμένουν  καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Το μαθησιακό «προφίλ» των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες περιλαμβάνει δυσκολίες στην  επεξεργασία των οπτικο-ακουστικών ερεθισμάτων, μειωμένη μνημονική και οργανωτική ικανότητα, σημαντική έκπτωση της λειτουργίας της διατήρησης  προσοχής, προβλήματα μεταγνωστικού τύπου, αδύναμα κίνητρα για μάθηση, παθητικό προφίλ μαθητή με χαμηλές αυτο-προσδοκίες και αυτοεκτίμηση.

Με την ολοκλήρωση της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν μάθει να διακρίνουν και να αποσαφηνίζουν τις έννοιες και τις κατηγορίες των μαθησιακών δυσκολιών, τα αίτια και τα χαρακτηριστικά των παιδιών με ΜΔ και συμπεριληπτικές μεθόδους για τη διδασκαλία μαθητών με ΜΔ.

Οι Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) εντάσσονται στις νευροαναπτυξιακές διαταραχές, που εμφανίζονται στην πρώιμη παιδική  ηλικία και παραμένουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, εξαιτίας αναπτυξιακών δυσλειτουργιών του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Διευκρινιστικά, περιγράφουν μια διά βίου κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ελλείψεις στην κοινωνική αλληλεπίδραση, διαταραγμένη λεκτική και μη-λεκτική επικοινωνία, περιορισμένο εύρος ενδιαφερόντων, φαντασίας και ευελιξίας, και διαταραγμένη πρόσληψη και επεξεργασία αισθητηριακών ερεθισμάτων.

Με την ολοκλήρωση της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν μάθει τις έννοιες των Διαταραχών Αυτιστικού Φάσματος, την αιτιολογία τους, τα χαρακτηριστικά, τις εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και συμπεριληπτικές μεθόδους για τη διδασκαλία μαθητών με ΔΑΦ.

Με τον όρο «Νοητική Αναπηρία» εννοούμε μια παθολογική κατάσταση η οποία εκδηλώνεται την περίοδο ανάπτυξης του ατόμου (από τη σύλληψη του μέχρι και το 16ο έτος της ηλικίας του) και σχετίζεται με τις νοητικές του ικανότητες.

Το παιδί με Νοητική Αναπηρία χαρακτηρίζεται από νοητική ικανότητα χαμηλότερη από το μέσο όρο των παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας, όπως αυτή μετριέται από ειδικά σχεδιασμένα και σταθμισμένα ψυχομετρικά τεστ.

Δηλαδή, η νοητική ανάπτυξη των παιδιών αυτών είναι ελλειμματική, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσκολίες προσαρμογής τόσο στο σχολικό-εκπαιδευτικό περιβάλλον όσο και στο οικογενειακόκοινωνικό περιβάλλον. Ειδικότερα, τα άτομα με Νοητική Αναπηρία διαθέτουν μειωμένη ικανότητα προσαρμογής στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν, η οποία
αντικατοπτρίζεται συνήθως στη μη πλήρη ωρίμανση κινητικών ικανοτήτων, αντιληπτικών ικανοτήτων, δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης, μάθησης και κοινωνικής ένταξης.

Με την ολοκλήρωση της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν κατανοήσει και μάθει την έννοια της νοητικής αναπηρίας και τις κατηγορίες της, την αιτιολογία και τα χαρακτηριστικά της, τις εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και συμπεριληπτικές μεθόδους για τη διδασκαλία μαθητών με νοητική αναπηρία.

Στο χώρο της εκπαίδευσης και σύμφωνα με τη δυνατότητα του ατόμου να προσλαμβάνει και να κατανοεί την ομιλούμενη γλώσσα, κωφό είναι το άτομο το οποίο, λόγω της ακουστικής του απώλειας – αυτή είναι συνήθως μεγαλύτερη από 70 dB σε όλες τις συχνότητες – συναντά εμπόδια στην κατανόηση της ομιλίας μέσω του ακουστικού καναλιού, είτε χρησιμοποιεί είτε όχι ακουστικά βαρηκοΐας ή άλλα τεχνικά βοηθήματα.

Με την ολοκλήρωση της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν κατανοήσει και μάθει την έννοια των προβλημάτων ακοής και τις κατηγορίες τους, την αιτιολογία τους, τα χαρακτηριστικά, τις εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και συμπεριληπτικές μεθόδους για τη διδασκαλία μαθητών με προβλήματα ακοής.

Παιδιά με προβλήματα όρασης θεωρούνται αυτά με χαμηλή όραση τα οποία χρησιμοποιούν το αλφάβητο των βλεπόντων και αυτά με λίγη ή καθόλου όραση που χρησιμοποιούν το σύστημα Braille.

Τα άτομα με προβλήματα όρασης προσέχουν και αξιοποιούν περισσότερο τα ηχητικά ερεθίσματα και τα οσφρητικά ερεθίσματα. Συχνά μπορεί να αισθάνονται πιο περιορισμένα, ανασφαλή και να διστάζουν να πάρουν  πρωτοβουλίες, ενδέχεται να παρουσιάζουν δυσκολίες κοινωνικής ένταξης και στην προσαρμογή τους σε ομάδες συνομηλίκων, συναντούν εμπόδια σε δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης.

Με την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν γνωρίσει και μάθει να διακρίνουν τα προβλήματα όρασης και τις  κατηγορίες τους, καθώς και μεθόδους και εφαρμογές εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρίες προβλήματα όρασης.

Η κινητική αναπηρία είναι η σωματική δυσλειτουργία του ατόμου, που έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των καθημερινών δραστηριοτήτων επιβίωσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας(WHO) ορίζει την κινητική αναπηρία, ως τη σωματική αναπηρία που επηρεάζει αρνητικά την διαβίωση του ατόμου και μπορεί να οφείλεται σε:

1. 1.  εκ γενετής προβλήματα,
   2. προβλήματα που οφείλονται σε κάποια ασθένεια και
   3. προβλήματα που οφείλονται σε άλλες αιτίες, όπως εγκεφαλική παράλυση.

Με την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν γνωρίσει και μάθει το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας θεωρώντας τη δυσλειτουργία που προκαλείται στα άτομα με κινητική αναπηρία ως μια αδυναμία του κοινωνικού πλαισίου να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες ανάγκες της ομάδας αυτής.

Χρόνια νόσος θεωρείται η νόσος με παρατεταμένη διάρκεια που μπορεί να είναι θανατηφόρος ή να οδηγεί σε σχετικά φυσιολογική ποιότητα ζωής παρ’ όλες τις διαταραχές της φυσικής ή πνευματικής λειτουργίας του ατόμου. Απαιτεί συνήθως νοσηλεία για > 1 μήνα σε ένα χρόνο ή παρεμβαίνει στη φυσιολογική ζωή για > 3 μήνες το χρόνο. Είναι αντιμετωπίσιμη, όχι θεραπεύσιμη και η ευθύνη της αντιμετώπισης της νόσου διαμοιράζεται στον ιατρό, το παιδί και την οικογένεια.

Με την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν γνωρίσει και μάθει την ιδιαιτερότητα της αντιμετώπισης τόσο των παιδιών με χρόνια νόσο όσο και των γονέων τους μέσα στο σχολικό πλαίσιο.

Η συμβουλευτική παρέχει στο άτομο τη δυνατότητα να αποκτήσει αυτογνωσία και αυτοέλεγχο, ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται προβλήματα και καταστάσεις της ζωής του. Η συμβουλευτική των οικογενειών με παιδιά με ειδικές ανάγκες και ιδιαίτερες ευαισθησίες αποτελεί ένα ξεχωριστό πεδίο της συμβουλευτικής.

Η ανάγκη της οικογένειας για καθοδήγηση, υποστήριξη και συμβουλευτική είναι, συνήθως, μακροχρόνια. Η κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων της κατάστασης, η αποδοχή των δυσκολιών και η προσαρμογή δεν είναι εύκολη διαδικασία. Η συνεργασία μεταξύ των εξειδικευμένων επαγγελματιών, των εκπαιδευτικών με τους γονείς συνιστά έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για την επιτυχή έκβαση ενός προγράμματος παρέμβασης.

Με την ολοκλήρωση της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν γνωρίσει και μάθει το ρόλο και την αξία της συμβουλευτικής ειδικά στο πλαίσιο της οικογένειας με παιδί/ά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και τους καθοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν την οικογενειακή συμβουλευτική και τη συνεργασία όλων.

Η συμπερίληψη στην εκπαίδευση αποτελεί βασικό πυρήνα στην αναβάθμιση της σχολικής κοινότητας και στην Προαγωγή της Υγείας των μελών της. Η έννοια της συμπερίληψης ενσωματώνεται στα αναλυτικά προγράμματα και αντικατοπτρίζει όχι μονάχα την τοποθέτηση του κάθε μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο σχολείο τυπικής ανάπτυξης, αλλά και τη δημιουργία εκείνων των συνθηκών μάθησης, οι οποίες θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες για την εκπαίδευση όλων των παιδιών, ανεξάρτητα από τα χαρακτηριστικά τους.

Σύμφωνα με το συμπεριληπτικό μοντέλο, τα σχολεία και το εκπαιδευτικό σύστημα προσπαθούν να αντιμετωπίσουν όλους τους μαθητές μέσα από προσαρμοσμένες στρατηγικές, ώστε όλοι να είναι εφικτό να ανταποκριθούν. Κύριος στόχος είναι η εκπαίδευση όλων των παιδιών ανεξάρτητα από τη διαφορετικότητα ή τις δυσκολίες που ίσως παρουσιάζουν, ώστε να καταπολεμηθούν οι διακρίσεις και να δημιουργηθούν οι βάσεις για μια εκπαίδευση για όλους.

Με την ολοκλήρωση της ενότητας, οι επιμορφούμενοι θα έχουν γνωρίσει και κατανοήσει τις θεωρητικές και πρακτικές αρχές, μεθόδους και εφαρμογές παρεμβάσεων/ προγραμμάτων Προαγωγής Ψυχικής Υγείας και του ρόλου των συμπεριλητικών μεθόδων για άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.